Vip Vui

Tại Văn Miếu ở thị xã Bắc Ninh, chúng tôi thấy trên một tấm bia đá ghi: "Trạng nguyên Vũ Kiệt, người xã Yên Việt, huyện Siêu Loại, tỉnh Bắc Ninh thi đỗ Trạng nguyên năm Nhâm Thìn (1472), niên hiệu Hồng Đức thứ 3-đời Lê Thánh Tông". Những tư liệu này đã khích lệ chúng tôi về thăm quê hương danh nhân Vũ Kiệt để tìm lại dấu tích hiếu học của người xưa.


Theo nhân dân địa phương, xã Yên Việt thời cổ có tên là làng Vít, nay là thôn Cửu Yên, xã Ngũ Thái (Thuận Thành). Bà con nơi đây vẫn còn nhớ câu ca: "Làng Vít có chợ, có sông, có dinh quan Thượng, có đồng cờ tiên". Chúng tôi đã tới đình làng gặp các cụ già trong thôn hỏi chuyện và tìm đọc lịch sử xã Ngũ Thi.
Đúng là làng Vít có chợ Vít. Trước làng có hai con sông giao nhau, con sông từ chùa Dâu chảy về hợp lưu với con sông cổ (sông Tào Khê) mà các cụ trong làng thường gọi là “Lưỡng thủy giao tiền”. Trước cửa làng vẫn còn dấu tích gò Thần Đồng và gò Bút. Theo thuật phong thủy thì làng Vít là đất “địa linh, nhân kiệt” nên sản sinh ra nhiều nhân tài.
Ngày 3-3-1953, du kích thôn Cửu Yên phối hợp với bộ đội địa phương đã tiêu diệt nhiều lính Pháp và lính dõng khi chúng tấn công vào làng. Để trả thù, ngày 9-5-1953 giặc Pháp đã ném bom phá sập ngôi đình cổ làng Vít. Ngôi đình hiện nay mới được xây dựng lại trên nền đình cũ. Tuy nhiên, trong đình vẫn còn giữ được một số di vật và đã được phục chế lại. Gian giữa đình treo một bức hoành phi, có 4 chữ (đại tự) “Vạn cổ anh linh”. ở hai cột bên có treo đôi câu đối với hai dòng chữ:
An dân quán đức bắc phương
thần
Việt cổ danh văn nam quốc
thánh
Các cụ trong làng rất tự hào về đôi câu đối này. Bởi nó xác nhận truyền thống của quê hương. Người xưa đã khéo dùng chữ để khẳng định tên của làng cổ. Hai chữ đầu của đôi câu đối là chữ "An" và chữ "Việt" hợp lại thành An Việt (hay Yên Việt) là làng Vít thời Trạng nguyên Vũ Kiệt. Các cụ giải thích: Làng Vít, chợ Vít là tên Nôm. Nhưng trong văn tự được viết chữ Vít thành chữ Việt. Vì lẽ đó đã khẳng định xã Yên Việt, huyện Siêu Loại, trấn Kinh Bắc thời xưa chính là thôn Cửu Yên, xã Ngũ Thái (Thuận Thành) ngày nay.
Trong cuốn Lịch sử xã Ngũ Thái, do đảng ủy, UBND xã Ngũ Thái xuất bản năm 1995 (trang 30) ghi rõ: “ở Ngũ Thái, thời phong kiến có một vị đỗ Trạng nguyên khoa Nhâm Thìn, niên hiệu Hồng Đức năm thứ 3, triều Lê (1472) đó là Vũ Kiệt, người xã Yên Việt, huyện Siêu Loại (nay là thôn Cửu Yên)... Trang 31 ghi: "Những hình thức sinh hoạt và các biện pháp khuyến học của các thời kỳ trước đây đã tạo nên một học phong, mà có thời kỳ đất Ngũ Thái đã là nơi sản sinh ra một vị Trạng nguyên lừng danh khắp đất nước...".
Trong các cuốn: "Văn hiến Kinh Bắc" (tập 1), "Các vị Trạng nguyên, bảng nhãn, thám hoa-Qua các triều đại phong kiến Việt Nam", "Đại cương lịch sử Việt Nam" đã chứng minh rằng: Khoa Nhâm Thìn (1472), niên hiệu Hồng Đức thứ 3; ngày 7-4 năm Nhâm Thìn, vua Lê Thánh Tông ra đề thi văn sách về sách lược đế vương trị nước, mà Vũ Kiệt thi đỗ Trạng nguyên là thời kỳ giáo dục thi cử phong kiến phát triển cực thịnh. Bài "Văn sách thi đình" của ông đã được triều đình coi như một kiệt tác nói về “Sách lược” để trị nước, an dân và bài văn sách được lưu truyền làm mẫu mực cho các sĩ tử sau này học tập. Trạng nguyên Vũ Kiệt được ca ngợi là “bậc thiên tài kiệt xuất, đức độ vẹn toàn”, là tấm gương sáng cho hậu thế noi theo.
Những di chứng lịch sử nói trên, đã khẳng định: Trạng nguyên Vũ Kiệt là danh nhân ở thời đại trước chúng ta hơn 500 năm.
Phát huy truyền thống hiếu học của quê hương "Quan trạng làng Vít" trước kia, ngày nay trong sự nghiệp đổi mới của Đảng, nhân dân thôn Cửu Yên đã đầu tư cho phát triển giáo dục có hiệu quả. Từ năm 1996, Hội đồng Giáo dục thôn đã được thành lập, làm công tác khuyến học dưới nhiều hình thức sáng tạo, phong phú, nhằm đưa sự nghiệp giáo dục quê hương ngày một phát triển sao cho xứng đáng với truyền thống hiếu học của ông cha.
Đến nay thôn Cửu Yên đã có trên 120 người có trình độ đại học, cao đẳng, trong đó có 1 tiến sĩ, 1 thầy thuốc ưu tú, 4 người đang theo học cao học chuẩn bị làm luận án thạc sĩ. Năm 1999 có 7 cháu đỗ đại học, năm 2000 có 5 cháu (toàn xã không có cháu nào). Năm 2001, thi học sinh giỏi, trường THCS đạt 10 giải cấp huyện, xếp thứ 4/18 trường toàn huyện. Trường tiểu học đạt 14 giải cấp tỉnh trong đó có 2 giải nhất và 16 giải cấp huyện, xếp thứ nhất trên 23 trường. Toàn thôn đã phổ cập hóa giáo dục THCS. Năm 2002 có 5 cháu vào đại học và 3 cháu vào cao đẳng sư phạm. Các cháu học sinh thôn Cửu Yên thi học sinh giỏi cấp huyện và tỉnh đạt kết quả cao hơn các năm trước. Trong tổng số 26 giải tiểu học của xã đoạt được ở cấp huyện và cấp tỉnh, thì thôn Cửu Yên đoạt được 13 giải bằng 50% tổng số giải của toàn xã đoạt được. Trường THCS xã Ngũ Thái đoạt được 10 giải, thì các cháu học sinh thôn Cửu Yên đoạt 6 giải bằng 60% giải toàn trường xã đoạt được. Năm 2003 có 6 cháu vào đại học và 4 cháu vào cao đẳng. Trong 7 năm qua, thôn Cửu Yên có 35 cháu thi đỗ vào các trường đại học (chưa kể các cháu thi đỗ vào cao đẳng). Nhiều cháu học sinh thôn Cửu Yên thi đạt học sinh giỏi cấp huyện và cấp tỉnh.
Một thôn thuần nông với gần 2.000 nhân khẩu mà sự nghiệp giáo dục không ngừng được củng cố và phát triển như trên là rất đáng tự hào, chúng tôi tin rằng trong tương lai thôn Cửu Yên, quê hương của Trạng nguyên Vũ Kiệt sẽ có nhiều người thành đạt hơn nữa từ sự học hành.